Vanmorgen zat ik, met een kop koffie in de ene hand en mijn telefoon in de andere, een artikel te lezen over een mogelijke grondstoffendeal tussen de VS en Oekraïne. Volgens de berichten zouden de Amerikanen strategische toegang krijgen tot Oekraïense grondstoffen zoals lithium en kobalt – materialen die onmisbaar zijn voor batterijen, elektrische auto’s en de energietransitie. Mijn eerste gedachte? Wat betekent dit voor Europa? En wat betekent dit voor Nederland?
Tegelijkertijd lag het ICER 2025-rapport van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) voor me. Terwijl ik erin bladerde, werd het me steeds duidelijker: we zijn in Nederland en Europa té afhankelijk van externe grondstoffen. Olie en gas halen we nog steeds voor een groot deel uit het buitenland, maar hetzelfde geldt voor metalen, kritieke materialen en zelfs plastic.
En daar ligt het probleem. In een wereld waarin geopolitieke spanningen oplopen en landen hun eigen belangen vooropstellen, is toegang tot grondstoffen geen vanzelfsprekendheid meer. Wat als een handelsoorlog tussen de VS en China uitbreekt? Wat als de EU wordt buitengesloten van deals zoals die tussen de VS en Oekraïne?
De ICER 2025 maakt het pijnlijk duidelijk: we moeten onze afhankelijkheid verminderen, en dat kan alleen door in te zetten op circulariteit en biogrondstoffen.
Je hoeft alleen maar te kijken naar de afgelopen jaren om te zien hoe kwetsbaar we zijn. De oorlog in Oekraïne heeft de prijzen van olie, gas en tal van andere grondstoffen omhooggestuwd. In 2024 vielen verschillende Nederlandse recyclingbedrijven voor plastic om omdat ze simpelweg niet konden concurreren met de goedkope virgin plastics uit landen buiten Europa. Nederland is voor de raffinage van kritieke materialen zoals lithium en kobalt vrijwel volledig afhankelijk van China.
Het is een ongemakkelijke realiteit, we bouwen een duurzame toekomst, maar zijn daarvoor nog altijd afhankelijk van niet-duurzame bronnen. En terwijl andere grootmachten strategische deals sluiten, lijkt Nederland achter de feiten aan te lopen.
Maar het kan ook anders. Wat de ICER 2025 laat zien, is dat biogrondstoffen een sleutelrol kunnen spelen in het veiliger en duurzamer maken van onze economie. Neem biocarbon als voorbeeld. In de staalindustrie wordt nog altijd fossiele koolstof gebruikt om staal te maken, een enorm vervuilend proces. De industrie werkt nu aan het gebruik van biocarbon als een hernieuwbare vervanger, wat niet alleen de CO₂-uitstoot vermindert, maar ons ook minder afhankelijk maakt van fossiele grondstoffen. En het gaat verder dan alleen staal. Biogrondstoffen kunnen plastics, chemicaliën en brandstoffen vervangen. Door landbouw- en reststromen slim te benutten, kunnen we hoogwaardige materialen produceren zonder afhankelijk te zijn van geopolitieke onzekerheden en spreiden we onze afhankelijkheid over veel meer continenten, producten en leveranciers.
Maar er is één groot probleem, de markt voor biogrondstoffen moet nog groeien. Bedrijven willen wel, maar lopen tegen obstakels aan zoals hoge kosten, gebrek aan volume en een gebrek aan duidelijke wetgeving. Dit is waar de overheid een rol moet spelen.
Als we écht circulair en biobased willen worden en niet langer afhankelijk willen zijn van buitenlandse grondstoffen, dan moeten we nu actie ondernemen. Europa moet strategische deals sluiten, maar dan op basis van circulariteit en biogrondstoffen. In plaats van te wachten op een grondstoffendeal zoals die tussen de VS en Oekraïne, moeten we investeren in eigen duurzame bronnen.
Dit kan door subsidies, investeringen en regelgeving die de productie van biobased materialen aantrekkelijker maken. Maar zeker ook investeren in nieuwe technologieën en niet afwachten totdat regelgeving het verplicht om te verduurzamen.
De ICER 2025 laat geen twijfel bestaan: Nederland loopt achter op haar circulaire ambities, en als we nu niet versnellen, worden we steeds afhankelijker van externe krachten. De mogelijke grondstoffendeal tussen de VS en Oekraïne is een wake-up call. Andere landen zijn actief bezig om hun grondstoffenvoorziening veilig te stellen. Nederland moet niet afwachten, maar strategisch inzetten op biogrondstoffen, recycling en circulariteit.
Want de toekomst is niet iets wat ons overkomt, het is iets wat we zelf creëren. Meer lezen? Bekijk het volledige rapport hier: ICER 2025 – PBL
Over de auteur
John Bouterse
Managing director Komercon B.V. en directeur van Platform Bio-Economie
John Bouterse is mede-eigenaar van Komercon B.V., directeur Platform Bio-Economie en lid van diverse werkgroepen welke zich met de verschillende vraagstukken en beleid t.a.v. inzet en duurzaamheid van biomassa bezighouden. Vanuit zijn expertise is John dagelijks bezig om afval en biomassa een nieuwe hoogwaardige bestemming te geven en vanuit dit perspectief kijkt hij in deze blogs naar de bijzondere ontwikkelingen en mogelijkheden die biomassa biedt en de uitdagingen die hierbij komen kijken.
