Eind mei hadden wij onze jaarlijkse audit voor BetterBiomass (NTA8080). Hoewel onze organisatie voor verschillende systemen is gecertificeerd en relevante processen structureel op onze agenda hebben staan, is dit toch een moment om je ervan te vergewissen of er punten op een enkel ietje ontbreekt. De audit vond plaats op een grotere centrale locatie waar we houtige biomassa opslaan. Nadat we diverse procedurele en administratieve vragen hadden doorgelopen gingen we buiten een beoordeling doen van de voorraad, die best groot was en is.
Daarop wierp de auditor de stelling op het er toch wel een beetje op leek dat we bewust hele bossen om hakken en waardevol hout verwerken om er biomassa voor energie van de maken. Zucht. Iets dat me ook deze week via de socials voor de zoveelste keer en zonder enige onderbouwing voor de voeten werd geworpen. De auditor vroeg zich af hoe het kan dat er zoveel houtsnippers in voorraad liggen als die niet bewust worden gemaakt.
Dat vroeg en vraagt om nadere uitleg. Ten eerste is er de veronderstelling dat een boseigenaar bewust bomen of bos omhakt alleen om het hout te versnipperen en te verkopen als brandstof. De boseigenaar zou een kluns zijn dit te doen, simpelweg omdat verkoop van rondhout beter loont dan biomassa. De kosten voor productie en logistiek van biomassa voor energie zijn hoger dan die voor rondhout. Als hout wordt geoogst, dan wordt het rondhout verkocht aan fabrieken (voor produceren).
Daarnaast zijn er uiteraard reststromen. Die komen bij Staatsbosbeheer vrij bij beheer en onderhoud van bos, natuur en landschap. In 2023 kwam ruwweg 50% van de houtsnippers vrij bij werkzaamheden voor bosverjonging. Even voor het beeld, de meeste takken blijven in het bos achter. Dat is nodig voor biodiversiteit en het instandhouding van de mineralenbalans. Alleen daar waar de bodem het toelaat (rijkere bodems) en waar de takken de verjonging belemmeren worden deze verwijderd en versnippert en afgevoerd. In 2023 kwamen 50% van de houtsnippers vrij bij beheer van landschappelijke objecten (houtwallen, singels, lanen, etc.) en de uitvoering van projecten in het kader van Natura2000. Ook in deze gevallen wordt het rondhout ingezet voor producten. Maar zeker in het landschap moeten takken en toppen van bomen bijna altijd worden opgeruimd.
Kortom wij zagen geen bomen of hele bossen omwille van de productie van biomassa voor energie. We zetten reststromen zo nuttig mogelijk in. Onze ambitie is om alle biogrondstoffen die geproduceerd worden zo toe te passen dat de opgeslagen CO2 zo lang mogelijk wordt gebufferd in producten of hun toepassing. Hout zetten we daarom het liefst in voor de bouw, omdat gebouwen relatief lang blijven staan en bouwmaterialen in toenemende mate worden ingezet voor hergebruik.
Wat ook relevant is in de betoog is het feit dat grote voorraden houtsnippers ontstaan omdat de periode waarin in de natuur gewerkt mag worden relatief kort is en steeds korter wordt. Dat heeft te maken met de natuur (en de wetgeving). De boseigenaar werkt van half maart in het bos tot het eind van de zomer niet in het bos. Broedvogels zijn dan actief en die willen we niet verstoren. Dat betekent dat we hout en reststromen in een termijn van 6 maanden worden voortgebracht, terwijl de afnemers meestal gedurende het gehele jaar grondstof nodig hebben. Voorheen konden we voorraden in het bos opslaan voor latere uitlevering. Maar dat is nog beperkt toegestaan. Want ook in houtstapels kunnen vogels broeden en in stapels houtsnippers kunnen reptielen en amfibieën werken aan hun nageslacht. Daarom worden voorraden in toenemende mate uit de terreinen gehaald en elders opgeslagen in centrale opslaglocaties. Vandaar dat je op sommige plaatsen in het land voorraden kunt aantreffen met houtsnippers en rondhout. Ik weet dat sceptici dit niet willen geloven, maar het is allemaal geoogst omwille van de bosverjonging, het landschapsbeheer en natuurontwikkeling. De opbrengsten zetten we in deze activiteiten betaalbaar te houden, want ook zonder bio-energie zouden deze werkzaamheden moeten worden uitgevoerd om Nederland mooi te houden. In het verleden, toen er nog geen bio-energie bestond werden veel onderhoudswerkzaamheden niet uitgevoerd, simpelweg omdat het onbetaalbaar was. Met een bescheiden opbrengst voor de terreineigenaar voor het vermarkten van de reststromen is dat wel mogelijk. Door inzet van houtsnippers voor duurzame warmte kan bos, natuur en landschap dus onderhouden worden en zorgen we ervoor dat Nederland in dat opzicht mooi blijft.
Dit verhaal heb ik talloze keren verteld en ik zal het nog wel vaker moeten uitleggen. Niet alleen aan de auditor, die mijn betoog overigens goed kon volgen. En ik vind het ook niet erg hierover toelichting te geven. Ik heb liever dat er kritische vragen worden gesteld over onze activiteiten, dan dat een oordeel wordt geveld zonder enige vraag te stellen.
Onderwijl werken wij samen met bedrijven aan het hoger verwaarden van laagwaardige reststromen, zoals de inzet van houtsnippers, gras en riet voor isolatieplaten. Waarover later meer…
Over de auteur
Henk Wanningen
Staatsbosbeheer
Henk Wanningen heeft een bos en natuurbeheer achtergrond en werkt bij Staatsbosbeheer aan hoogwaardige inzet van groene grondstoffen uit de groene omgeving. Hij werkt nauw samen met terrein beherende organisaties en met bedrijven die innovaties en ontwikkeling realiseren, waarbij wordt nagestreefd dat de inzet van deze bio-grondstoffen door duurzame toepassingen leidt tot een hoge klimaat impact. Denk hierbij aan houtbouw, isolatiematerialen, bio-based materialen, groene chemie en hernieuwbare energie.
