De Nederlandse krijgsmacht is wereldwijd koploper qua gebruik van biobrandstoffen, ter vervanging van het fossiele equivalent. En het streven is om dit kersverse jaar nog een stapje verder te gaan. Zowel in vlieg-, vaar-, en voertuigen zal meer diesel en kerosine worden bijgemengd, met biologische varianten gemaakt uit afgewerkt frituurvet.
Jaarlijks verbruikt Defensie vele tientallen miljoenen liters kerosine (vliegtuigen), scheepsdiesel en wegdiesel (voertuigen). De uitdaging is om een deel van die brandstoffen te vervangen door een duurzaam alternatief. “Bijvoorbeeld brandstof gemaakt van groenten, afval van veevoer of uit frituurvet”, licht luitenant-kolonel Jeroen Evers toe. “En dat ruikt niet naar een snackbar”, vult zijn collega Wim Zijderveld aan. Het tweetal werkt bij het Defensie Brand- en Bedrijfsstoffenbedrijf, dat onder meer onderzoek doet naar alternatieve brandstoffen.
McDonald’s
Biobrandstof wordt gemaakt van grondstoffen die zodanig zijn bewerkt en gemodificeerd dat, eenmaal gemixt met fossiele brandstof, de motor van een voertuig het verschil niet merkt. “Het gaat om ‘hernieuwbare energie’ van afvalstromen die nergens anders meer voor gebruikt kunnen worden. Het frituurvet van McDonald’s bijvoorbeeld. Overal ter wereld wordt dat ingezameld en bewerkt”, weet hoofdtechneut Zijderveld.
‘Het gaat een flink verschil maken’
Voorwaarde voor het bijmengen van fossiele brandstoffen binnen Defensie is wel dat het nooit ten koste mag gaan van de operationele inzetbaarheid. “Het mag geen afbreuk doen aan de prestaties van ons materieel. Ook willen we geen aanpassingen hoeven te doen aan de motor”, voegt Evers toe. “Als er geen biobrandstof voorhanden is, moet het voertuig gewoon op fossiele brandstof kunnen rijden.” Verder is het zaak dat de brandstof voor langere tijd kan worden opgeslagen en dat die aan NAVO-specificaties voldoet.
Procenten omhoog
De wegdiesel die Defensie gebruikt bestaat op dit moment voor twintig procent uit biobrandstof, en dat percentage gaat dit jaar omhoog naar maar liefst dertig procent. Het bijmengen van de scheepsdiesel gaat voor het eerst naar tien procent.
“En we gaan voor het eerst kerosine voor vliegtuigen bijmengen. Met vijf procent”, zegt Zijderveld. En of het nu vijf, tien of dertig procent is: het zet hoe dan ook zoden aan de dijk. Zr.Ms. Karel Doorman neemt bijna acht miljoen liter brandstof mee. “Die tien procent gaat dus een flink verschil maken. Wat uitstoot betreft 8,5 procent.”
Vooruitstrevend
Kortom, Defensie is behoorlijk vooruitstrevend als het gaat om het gebruik van deze gemixte brandstoffen. Onze krijgsmacht wil best meer betalen voor een duurzaam alternatief. “Bij sommige NAVO-partners is dat juist omgekeerd. Die zijn bijvoorbeeld koploper voor wat betreft techniek en onderzoek, maar gebruiken gemixte brandstoffen amper, omdat ze het nog te duur vinden.”
‘Benodigde grondstoffen niet eindeloos beschikbaar’
Een ander nadeel van biobrandstoffen is dat de benodigde grondstoffen niet eindeloos beschikbaar zijn. “Je bent afhankelijk van restafval. Je kunt er wel gewassen voor menselijke en dierlijke voeding voor gebruiken, maar die onttrek je dan aan consumptie en dan is het niet duurzaam meer”, legt de overste uit.
Synthetisch
Daarom wordt ondertussen volop onderzoek gedaan naar andere alternatieve processen, zoals synthetische brandstoffen. “Daarbij haal je koolstofdioxide (CO2) uit de lucht en vermeng je dat via een chemisch proces met groen geproduceerde waterstof”, probeert Zijderveld het zo eenvoudig mogelijk uit te leggen.
Volop onderzoek naar alternatieve processen als synthetische brandstof
“Een groot voordeel is dat deze brandstof vanaf de basis volledig kan worden gemaakt in een fabriek en dat de grondstoffen eigenlijk onbeperkt beschikbaar zijn.” Het enige minpunt is het prijskaartje van dit alternatief. “Maar ik gok dat het een kwestie van tijd is voordat deze optie commercieel rendabel is.” Defensie doet overigens nog niets met deze synthetische brandstoffen. In NAVO-verband wordt daar wel over gesproken.
Pure waterstof
Ook is er pure waterstof. Er zijn bedrijven die dat al volop maken, maar het gebeurt niet altijd ‘groen’. Bovendien gebruikt Defensie dit momenteel alleen nog maar voor klein materieel en personenauto’s. “Je zou kunnen kijken naar het gebruik van waterstof voor bijvoorbeeld vrachtwagens tijdens oefeningen en trainingen, maar dit vraagt nogal wat onderzoek”, legt Zijderveld uit.
‘Elektrisch rijden met operationele voertuigen moet verder beproefd
Elektrisch rijden is een andere optie, maar moet voor operationele voertuigen nog verder worden beproefd. “In bijvoorbeeld Irak vind je weinig laadpalen.” Voor gebruik in Nederland worden wel steeds meer elektrische voertuigen en waterstofauto’s aangeschaft.
Pilot methanol
Ondertussen draait bij de marine een project met methanol (een soort alcohol) als alternatieve brandstof. “Nieuwe hulpvaartuigen worden voorzien van een dual fuel-motor voor scheepsdiesel en voor methanol. Zo kan er op methanol worden gevaren als dit voorradig is en, wanneer nodig, op scheepsdiesel worden overgeschakeld. Bijvoorbeeld in out of area-gebieden.” Overigens wordt niet de methanol gebruikt die wordt gewonnen uit aardgas en kolen, maar biomethanol. Dat wordt gemaakt met groene stroom of door het vergisten van plantaardig materiaal.
Er wordt volop getest met vier schepen die zijn uitgerust met dual fuel-motoren. Die kunnen varen op scheepsdiesel en biomethanol. Het project is al in zo’n vergevorderd stadium dat de schepen in 2026 in gebruik kunnen worden genomen. Maar ook hier geldt dat methanol lang niet overal voorhanden is.
Al met al is het op dit moment onhaalbaar om al het defensiematerieel op alternatieve brandstoffen te laten functioneren. Biokerosine is bijvoorbeeld vier keer zo duur als normale kerosine. Maar de grootste uitdaging is dat alternatieve brandstoffen simpelweg niet overal voorhanden zijn. “Maar alle beetjes helpen”, besluit Evers. “Op dit moment is bijmengen de beste optie. Het scheelt veel uitstoot en als het mengsel in een missiegebied niet beschikbaar is, kunnen de voertuigen toch rijden, de schepen varen en de vliegtuigen vliegen.”
