Nederland wil uiterlijk in 2050 klimaatneutraal zijn. Om de weg daarnaartoe uit te denken heeft Rob Jetten, minister voor Klimaat en Energie, het Expertteam Energiesysteem 2050 in het leven geroepen. Komend voorjaar komt het expertteam met het Nationale Plan Energiesysteem 2050, waarin het schetst hoe de economie en maatschappij er in 2050 uit kunnen zien en welke mogelijkheden er zijn om voor een klimaatneutraal energiesysteem. Onlangs presenteerde het expertteam zijn tussenrapportage, wat zijn de belangrijkste randvoorwaarden?
Zonder meer sturing en draagvlak halen we onze klimaatdoelen niet. Dat is de centrale boodschap van de voorlopige bevindingen van het onderzoek van het expertteam. We moeten haast maken. Want als Nederland in 2050 klimaatneutraal wil zijn, moet ons elektriciteitssysteem al rond 2035 CO2-neutraal.
Er zijn voor de energietransitie ernstige tekorten op het gebied van menskracht, ruimte en materialen. Die moeten we snel aanpakken. Volgens voorzitter Bernard ter Haar moet de overheid hierbij een sterke regierol nemen. “Daardoor lijkt er weinig ruimte om selectief te zijn bij de inzet van oplossingen om tot een CO2-vrije energieproductie en -consumptie te komen. Ook omstreden oplossingen zijn mogelijk nodig, zoals de afvang en opslag van koolstof (CCS) en grootschalige inzet van biomassa. Niet alles kan of hoeft te worden ondersteund en keuzes kunnen door een combinatie van scenario’s en maatschappelijke discussie worden onderbouwd. CO2 afvang en opslag en biomassa”.
Draagvlak
Rode draad door de voorlopige bevindingen is draagvlak. Maatschappelijke betrokkenheid is cruciaal bij het doorvoeren van lastige en soms zelfs pijnlijke maatregelen en vooral ook voor de noodzakelijke gedragsverandering. Want hoe lager de energievraag is, hoe beter de doelen bereikt kunnen worden. Ter Haar: “Rechtvaardigheid is een belangrijke voorwaarde voor draagvlak. Dat kan betekenen dat gevestigde partijen relatief moeten inleveren. We moeten de discussie verbreden. In dat opzicht is het logisch om jongeren een zwaardere stem te geven dan ouderen. Alle kosten van de transitie naar de toekomstige generaties overhevelen is niet fair.”
De tien voorlopige bevindingen van het onderzoek:
- De economie en maatschappij in 2050 moeten het uitgangspunt vormen.
- De energietransitie moet vorm krijgen in synergie met andere grote ontwikkelingen.
- Voor een klimaatneutraal Nederland in 2050 moet het energiesysteem in 2040 CO2-neutraal zijn en het elektriciteitssysteem al in 2035.
- Rechtvaardigheid van het energiesysteem is een cruciale factor voor maatschappelijke inbedding.
- De economische structuur van Nederland bemoeilijkt de opgave.
- Schaarste vraagt om keuzes.
- De keuzes van de overheid doen ertoe: haar regie is nodig.
- Energiebesparing en gedragsverandering zijn een robuust onderdeel van de energietransitie en verdienen prioriteit.
- De uitbreiding van de hernieuwbare elektriciteitsvoorziening moet voorrang krijgen.
- Ook minder robuuste ontwikkelpaden moeten worden opgestart.
